Sprawiedliwa transformacja: droga ku lepszej przyszłości

Gdy w 2021 roku podjęłam się projektu dotyczącego sprawiedliwej transformacji na Śląsku, nie przypuszczałam, że ten temat zostanie ze mną na dłużej. Podobnie jak wiele osób, uważałam wtedy, że dotyczy on głównie jednej grupy zawodowej – górników – o których tak na prawdę wiedziałam niewiele. Zaciekawiło mnie jednak coś innego. Zauważyłam, że o zamykaniu kopalń mówią wszyscy, ale nie wypowiadają się sami górnicy.

Kiedy zaczęłam wsłuchiwać się w głosy społeczności Rudy Śląskiej, szybko zrozumiałam, że właśnie to jest problemem – mało kto pytał, a już prawie nikt nie słuchał odpowiedzi. W ten sposób byłam o krok bliżej do zrozumienia istoty sprawiedliwej transformacji. Nie chodziło o branżę. Chodziło o danie możliwości zabrania głosu we własnej sprawie. I ta misja oddawania głosu społecznościom i grupom jest ze mną do dziś.

Czym jest sprawiedliwa transformacja?

Sprawiedliwa transformacja to coś więcej niż zmiana źródeł energii czy zamykanie kopalń. To głęboka przebudowa gospodarki i społeczeństwa, które muszą odrzucić eksploatacyjny model na rzecz zrównoważonych, regeneratywnych systemów. Chodzi o odejście od nadmiernego wykorzystywania zasobów – zarówno naturalnych, jak i ludzkich – na rzecz gospodarki, która służy ludziom i środowisku.

Co jednak najważniejsze – sprawiedliwa transformacja nie może być zaprojektowana odgórnie i narzucona społecznościom. By proces zmian był sprawiedliwy, należy wszystkie głosy włączyć od samego początku. To nie tylko kwestia etyczna, ale także warunek sukcesu, bo tylko oddolne zaangażowanie gwarantuje, że wprowadzane rozwiązania będą odpowiadały realnym potrzebom i wyzwaniom.

Dlaczego to tak ważne?

Kryzys klimatyczny i społeczny są nierozerwalnie związane. Dalsze ignorowanie tego związku doprowadzi do pogłębienia nierówności i degradacji środowiska. Dobrze przeprowadzona transformacja oferuje alternatywę – budowanie świata, który jest bardziej sprawiedliwy, zrównoważony i odporny na wyzwania przyszłości.

Kluczowe obszary działania

Budowa bardziej sprawiedliwego świata wymaga holistycznego podejścia i działania w wielu obszarach jednocześnie. Oto kluczowe elementy tego procesu:

1. Demokratyczne zarządzanie Społeczności lokalne powinny mieć realny wpływ na decyzje, które ich dotyczą. Projekty spółdzielni energetycznych, jak w Danii, czy budżety obywatelskie w Polsce pokazują, że zaangażowanie mieszkańców prowadzi do lepszych wyników i większej spójności społecznej.

2. Równość i sprawiedliwość Przeciwdziałanie nierównościom przez redystrybucję zasobów i władzy. Przykładem są programy wsparcia zawodowego dla regionów postindustrialnych czy rozwój agroekologii w Brazylii.

3. Zrównoważone rozwiązania Działania takie jak edukacja o bioróżnorodności (Eden Project w Wielkiej Brytanii) czy miejskie ogrody społeczne w Polsce wspierają regenerację środowiska i budowanie więzi społecznych.

4. Odzyskanie lokalnej gospodarki Wsparcie dla lokalnych przedsiębiorstw oraz rozwój rolnictwa wspieranego przez społeczność to krok ku większej samowystarczalności i wzmacnianiu więzi między mieszkańcami.

5. Przekształcenie pracy Tworzenie nowych miejsc pracy, które wspierają ochronę środowiska i rozwój lokalnych społeczności, jak programy sadzenia lasów czy rozwój zielonych technologii.

6. Społeczna solidarność Budowanie sieci wsparcia, które pomagają społecznościom stawiać czoła wyzwaniom, na przykład poprzez inicjatywy permakulturowe i wspólnotowe projekty.

7. Redukcja konsumpcji i odpadów Promowanie kultury naprawy, warsztatów typu Repair Cafes oraz gospodarki o obiegu zamkniętym, by minimalizować marnotrawstwo i dbać o zasoby.

8. Lokalne waluty i bioregionalizm Wspieranie lokalnych gospodarek poprzez alternatywne systemy wymiany (np. Brixton Pound) oraz działania dostosowane do specyfiki lokalnych zasobów.

   
   

Działajmy razem

Sprawiedliwa transformacja to proces, który wymaga odwagi i współpracy. Każdy z nas może przyczynić się do budowy lepszego świata – czy to przez wspieranie lokalnych inicjatyw, angażowanie się w działania na rzecz ochrony środowiska, czy edukowanie się w zakresie zrównoważonych rozwiązań.

Wybór należy do nas. 🌍